گل‌خانه، گیاه‌خانه، گرم‌خانه یا خانه سبز (به انگلیسی: Greenhouse): مکانی برای کشت گونه‌های گوناگون گل یا گیاه است، که سقف و دیواره‌های آن به وسیله پوشش‌های شفاف پوشیده شده‌است. پوشش گلخانه مایهٔ ایجاد اثر گلخانه‌ای و دربند گرفتن انرژی خورشیدی، درون گلخانه می‌گردد. گلخانه‌ها گیاهان را از سرمای زمستان و گرمای تابستان پاسداری می‌کنند. گونه‌های گوناگون این پوشش‌ها شامل شیشه و پوشش‌های پلاستیکی است. پوشش‌های پلاستیکی می‌تواند از جنس پلی استر، پلی وینیل کلراید (P.V.C)، پلی وینل فلوراید (P.V.F) و پلی اتیلن با درصدهای گوناگون باشند که این درصدها می‌توانند پرتوهای زیان‌آور فرابنفش (UV) را بربایند.

از ویژگی های کشت های گلخانه ای (قارچ و گیاهان زینتی) و غیره... می توان به مصرف آب بسیار کم از حالت عادی با استفاده از روش آبیاری قطره ای یا مشابه آن استفاده کرد.

هر یک از گیاهان برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور، دمای روزانه، دمای شبانه، میزان رطوبت هوا و خاک دارند. برای تولید و پرورش تجاری گیاهان مرغوب در تمام طول سال باید شرایط محیطی مطلوب به همراه کنترل عوامل خسارت زا (نظیر باد، طوفان‌های ویرانگر، سرما و یخبندان) از طریق ساختمانی به نام گلخانه ایجاد شود. گلخانه به عنوان محیط کنترل شده مطرح می‌گردد و با توجه به نیاز روزافزون بازار، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزیجات و صیفی جات خارج از فصل و همچنین تولید گیاهان دارویی این روش تولید امروزه به یکی از سودآورترین بخش‌های کشاورزی تبدیل شده‌است که البته سرمایه‌گذاری اولیه فراوانی را نیز طلب می‌کند. با توجه به سرمایه‌گذاری زیادی که در این زمینه صورت می‌گیرد فقدان مدیریت صحیح در احداث گلخانه، انتخاب مکان، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره‌وری مناسب از سرمایه و امکانات خواهد شد.

گلخانه یا Greenhouse به فضای محدودی اطلاق می‌شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در سراسر سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است. گلخانه‌ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها به کار برده شده‌است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می‌شوند. گلخانه‌های ثابت، به گلخانه‌هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی به کار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد. گلخانه دارای انواع مختلف سازه گلخانه می‌باشد. مانند گلخانه گاتیک، تونلی و…

مزایای کشت گلخانه‌ای

۱- صرفه جویی در مصرف آب

۲- افزایش تولید در واحد سطح (۱۵ برابر فضای آزاد)؛ مثلاً ۳۰ کیلوگرم خیار در هر متر مربع در گلخانه به جای تولید ۲ کیلوگرم در یک متر مربع در فضای آزاد

۳- تولید بیش از یک محصول در سال (در مورد خیار سه بار در سال و گوجه فرنگی دو بار در سال)

۴- افزایش کیفیت محصول (با کنترل بهتر آفات با روش‌های کنترل بیولوژیکی و کاهش مصرف سموم)

۵- استفاده از اراضی غیرقابل کشت با سیستم هیدرو پونیک

۶- عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امکان بازار یابی مناسب و تنظیم برنامه کشت

۷- تولید محصول در تمام فصل‌های سال

۸- اشتغال زائی بیشتر در واحد سطح

۹- امکان استفاده از تکنیک‌های جدید کشاورزی مانند کشت طبقاتی

محل احداث گلخانه

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس با ساختمان‌های موجود یا به صورت بخشی از ساختمان‌های جدید ساخته شود. گلخانه‌های متصل به هم معمولاً هزینه‌های ساخت و گرمایش کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نور کمتری دریافت می‌کنند. گلخانه‌های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. یک گلخانه مستقل می‌تواند در محلی دورتر از ساختمان‌های موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه‌ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می‌کنند. این گلخانه‌ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه‌های فوق‌العاده‌ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. یک گلخانه می‌تواند در هر

اندازه‌ای ساخته شود اما کوچکترین گلخانه‌ای که می‌توان در نظر گرفت چیزی در حدود ۲۰۰ فوت مربع است (۱۸٫۴ متر مربع). گلخانه‌های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند. مسائلی که باید برای احداث گلخانه در نظر داشت عبارتند از:

دسترسی به راه‌های حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیکتر به راه‌های اصلی این مشکل به حداقل می‌رسد. نوع سوخت مصرفی در گلخانه؛ در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می‌توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه‌ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد.

دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب.

اثرات محیطی؛ جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد، بارانهای شدید، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوه‌های بلند یا درختان سربه فلک کشیده می‌باشد مناسب احداث گلخانه نیست. شدت نور یکی از عوامل تعیین‌کننده محسوب می‌گردد.

نوع محصولی که در برنامه تولید قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه گرایش‌ها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می‌گردد قبل از احداث، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید. *در نظر داشتن قوانین مربوط به زمین محدوده‌های شهری و احداث و بهره‌برداری از گلخانه‌ها و …

محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد چرا که در صورت ناهمواری و شیبدار بودن، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه‌های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود.

جهت گلخانه‌ها

اسکلت گلخانه سایه ایجاد می‌کند و با توجه به زاویه تابش این سایه‌ها متفاوت است لزوم توجه به این امر به ویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می‌تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد. موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می‌باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می‌کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می‌باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می‌شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند. و این موضوع منجر به حداکثر رشد می‌شود. بالطبع انتخاب‌های بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می‌باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می‌گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می‌باشد. شایان ذکر است در مناطق پر تابش نظیر نواحی مرکزی و جنوبی ایران به دلیل شدت تابش نور خورشید در طی روز، نیاز به استفاده از شید یا گل پاشی سطح خارجی پوشش گلخانه‌ها به جهت کاهش تأثیرات منفی حاصل از تابش شدید نور خورشید، ضرورت خواهد داشت؛ لذا با توجه به مطلب فوق‌الذکر، بحث انتخاب جهت بهینه اجرای گلخانه در این مناطق، بررسی بیشتری می‌طلبد. درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می‌توانند به‌طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیندازند. این درختان در زمستان اجازه می‌دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگ‌های خود را از دست می‌دهند.

جریان هوا در گلخانه

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه در خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگ‌ها تأمین شده و گیاه می‌تواند اکسیژن پس داده و از دی‌اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می‌نماید. گلخانه‌های تجاری به همه نیازمندی‌های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته‌اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به‌طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل‌هایی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی‌اکسید نیتروژن می‌باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند.

کنترل شرایط محیطی گلخانه

فعالیت‌های شیمیایی صورت گرفته در فرایند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می‌باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته‌است. تنفس گیاه نسبت به دما ی محیطی متفاوت می‌باشد. محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه‌ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می‌شود، چیزی بین ۵۰ تا ۸۵ درجه فارنهایت می‌باشد؛ بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می‌باشد.

دما در گلخانه

تنظیم دمای گلخانه شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به گرما دامنه‌های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان، مثل گیاهان گرمسیری، به دمای بیشتر نیاز دارند. بعضی دیگر در دمای کمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد هم به خوبی رشد و نمو می‌کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند، از جمله پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود. اما چگونگی تنظیم دما در گلخانه‌ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم‌های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما را داشته باشند و فاقد اثرات زیست‌محیطی باشند.

نیاز نوری گیاهان

همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند.

گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می‌شوند.

۱- گیاهان روز بلند LDP: Long Day Plants برای به گل رفتن بین ۱۰ تا ۱۴ ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.

۲- گیاهان روز کوتاه:(SDP: Short Day Plants) برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از ۱۲ ساعت دارند؛ که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.

۳- گیاهان بی‌تفاوت به طول روز NDP) : Neutral Day Plants)برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.

البته نیاز نوری درگیاهان به دو قسمت تقسیم می‌شود. قسمت اول طول روز که توضیحات آن دربالا داده شد وقسمت دوم شدت نورمی باشدکه این نیاز برای هرگیاهی متفاوت بوده ونورگلخانه درابتدا توسط نورسنج اندازه‌گیری شده و هر گیاهی را متناسب با نور موجود کشت کرده یا نور موجود در گلخانه را از ابتدا تنظیم کرده و سیستم‌های کنترل نور نیز در این زمینه پدیدمی‌آورند وسپس اقدام به کشت می‌کنند.

آبیاری گلخانه‌

تأمین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه‌های خاص خود جایگزین می‌کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول یا تعدادی محصول مشابه با نیازهای یکسان در نظر گرفته می‌شود.

انواع روش‌های آبیاری به‌طور خلاصه به شرح زیر است.

۱- آبیاری سطحی (ثقلی): سیستم‌های آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است. در عین حال باعث شستشوی املاح، افزایش رشد علف‌های هرز و بروز انواع بیماری‌های قارچی و انگلی و پوسیدگی می‌شود. این سیستم‌ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می‌گردد.

۲- آبیاری تحت فشار

۱- آبیاری بارانی: هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است. راندمان مصرف آب ۷۵در صد است. هزینه ابتدایی زیاد از معایب این سیستم است. 

۲- آبیاری قطره‌ای: در این روش آب، کودهای شیمیایی و سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان‌های نصب شده روی لوله‌های جانبی در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. راندمان مصرف آب ۹۰ در صد است و چون قطره چکان‌ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می‌گیرند امکان رشد و توسعه علف‌های هرز از بین می‌رود.

گاز کربنیک در گلخانه‌ها

کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده‌است. در ایران که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد. وجود Co2 برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می‌شود. در این واکنش Co2 عامل بسیار مهمی است. سالهای زیادی است که به منابع غنی‌سازی دی‌اکسید کربن در گلخانه‌ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده‌است. دی‌اکسید کربن یکی از ضروری‌ترین اجزاء فتوسنتز می‌باشد. فتوسنتز یک فرایند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی‌اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می‌دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می‌باشد. در تولید گلخانه‌ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه‌سازی اقتصادی محصولات می‌باشد. دی‌اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات را افزایش می‌دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی‌سازی دی‌اکسید کربن افزایش داده می‌شود عبارتند از: گلدهی قبل از موعد، بازده میوه دهی بالاتر، کاهش جوانه‌های ناقص در گلها، بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازه گل؛ بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی‌اکسید کربن را به عنوان یک ماده مغذی در نظر بگیرند.

زهکشی گلخانه ها

یکی از موارد مهم در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی گلخانه‌است. در مناطقی با زمین‌های دارای بافت سخت و با لایه تحت‌الارض غیرقابل نفوذ با قرار دادن لوله‌های سفالی منفذ دار زیربسترها یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می‌اندیشند.

بادشکن

در مناطق باد خیز ردیفی از درختان یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می‌شود. حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود ۵/۲ برابر ارتفاع درختان باشد. این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است.

انواع پوششهای گلخانه‌ای

۱- شیشه

تا قبل از سال ۱۹۵۰ فقط گلخانه‌های شیشه‌ای وجود داشت امروزه این گلخانه‌ها پر هزینه‌ترین نوع گلخانه محسوب می‌گردد. چون مصرف سوخت در این گلخانه‌ها بالاست، نیاز به اسکلت‌های محکم دارند. بسته به پهنای گلخانه از اسکلتهای مختلفی می‌توان برای بنای آن استفاده نمود. در پهنای کمتر از ۶ متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستونهای میانی قابل استفاده‌است. برای گلخانه‌هایی با پهنای تا حدود ۱۲ متر اسکلت لوله‌ای بدون نیاز به ستون‌های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره‌ها متصل شوند.

۲- پوششهای پلاستیکی

پوششهای پلاستیکی می‌تواند از جنس پلی استر، پلی وینیل کلراید(P.V.C) پلی وینل فلوراید(P.V.F) باشد. از مزایای این پوششها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود ۴۰٪ نسبت به گلخانه‌های شیشه‌ای یک لایه‌است. امروزه گلخانه‌های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه‌های دنیا را به خود اختصاص می‌دهند؛ ولی در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد. عیب پوششهای پلاستیکی دوام کم آنهاست چرا که اشعه ماورای بنفش خورشید باعث شکنندگی و تیرگی پلاستیک می‌شود. اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلی اتیلن بوده که معمولاً به ماده مقاوم‌کننده در مقابل UV(اشعه ماورای بنفش) آمیخته شده‌اند که در این صورت طول عمر آن‌ها تا حدود ۳ سال قابل افزایش است. همچنین عیب دیگر این پوششها این است که در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آن‌ها تشکیل می‌گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگ‌ها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری‌های قارچی می‌گردند و از طرفی با ریزش قطرات بر کف گلخانه‌ها باعث افزایش رطوبت بستر خاکها و کاهش میزان اکسیژن خاک می‌شوند؛ که تداوم این امر می‌تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود. راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می‌پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می‌شوند. حسن این کار جلوگیری از بزرگ شدن قطرات است. امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می‌کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب ۱۵ تا ۲۵ درصد کاهش می‌دهند. PVF نیز یکنوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه‌است. پوششهای دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش مؤثری دارند. انجام پوششهای دولایه در اسکلت‌های سوله‌ای که ستون کمتری دارند راحت‌تر است. فاصله بین دولایه پایینی از ۱۰–۲۵/۱ سانتی‌متر کمتر یا بیشتر نباشد. گلخانه‌های نیمه استوانه‌ای برای پوششهای دولایه‌ای مناسب می‌باشند. میزان کشیدگی پلاستیک بسیار مهم است. هنگامی که در یک روز سرد نصب شود می‌بایست آن را محکم کشید و در روز گرم کمتر کشیده شود با در هوای سرد منقبض و پاره نگردد. امروزه اکثر گلخانه‌های جدید در آمریکا چه به صورت دایم یا موقت با پوشش‌های پلاستیکی ساخته می‌شوند.

سکوها و بسترهای کشت

سکو بخشی از فضای گلخانه‌است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان‌ها یا کشت گیاهان در بسترهای بالاتر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه‌ها قرار می‌گیرند. این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده‌کننده و بیماری‌زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می‌کند. انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آن‌ها به نوع گیاه، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد. به‌طور کلی ویژگی‌های یک سکوی خوب عبارت است از: الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند. ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند. ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند. کار کردن با سکوها برای قرار دادن گلدان‌ها به کارگران این امکان را می‌دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است ۳۰–۱۵ سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. ارتفاع سکوها از سطح زمین می‌بایست به گونه‌ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد. سکوها را می‌توان از جنس آلومینیوم، ایرانیت، الوار چوبی یا مواد بتنی ساخت. آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران‌قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری‌زا نیز در آن نفوذ می‌کنند. نحوه قرار گرفتن سکوها بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه‌ای برای پرورش گیاهان استفاده شود. تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آن‌ها و نوع محصول دارد. ارتفاع سکوهای کشت ۹۰–۸۰ سانتیمتر است. پهنای سکوهای مجاور دیواره‌ها حدود ۹۰سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر می‌بایست ۱۸۰ سانتی‌متر باشد. سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد. تخته‌های چوبی سوراخدار به همراه تورسیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند. در روش نوین به منظور استفاده مؤثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می‌کنند. این سیستم فضای تولید را تا بیش از ۹۰٪ مساحت گلخانه افزایش می‌دهد. راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می‌شود و از طرف دیگر بسته می‌شود.

سکوها و بسترهای زمینی گل‌های بریده

گلهای بریده را در شرایط گلخانه‌ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می‌کنند. گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می‌توان بر روی سکوها کشت نمود؛ ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه‌ها، محلول پاشی و برداشت امکان‌پذیر باشد، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی بر روی سکوهای کوتاه پرورش می‌دهند. ضد عفونی کردن خاک سکوها راحت‌تر و موفقیت‌آمیزتر از بسترهای زمینی است. بسترهای زمینی باید به گونه‌ای باشند که خاک اطراف ریشه را از قسمت‌های دیگر مجزا کنند. بتون برای بسترهای زمینی مناسب است.

لوازم مورد نیاز در گلخانه‌ها

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه می‌توان به سیستم گرمایشی، سرمایشی، انواع سمپاش، مه پاش، ژنراتور و تراکتورگلخانه آبی اشاره کرد.

انواع سیستم گرمایشی

۱- سیستم‌های کوره هوای گرم (بهترین و ارزان‌ترین سیستم‌های گرمایشی می‌باشد)

۲- سیستم مرکزی سیستم شوفاژ (برای گلخانه‌های بالای ۴/. هکتار)

در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می‌شود.

۳- سیستم موضعی

انواع لوله گلخانه ای

لوله‌های گالوانیزه گلخانه از جنس فولاد هستند که با روش گالوانیزاسیون گرم یا سرد گالوانیزه می‌شوند. با این عملیات لوله‌های فولادی در مقابل خوردگی و زنگ زدگی مقاوم تر می‌شوند و طول عمر آن‌ها نیز افزایش می‌یابد.

لوله گلخانه تولید شده به روش گالوانیزاسیون سرد

در این روش لوله‌های گلخانه، به روش الکترولیز با فلز روی پوشش داده می‌شوند. در نتیجه ضخامت روی بر سطح این لوله‌ها کمتر بوده (بین ۸ الی ۱۲ میکرون) و به همین دلیل دوام آن‌ها نیز نسبت به گالوانیزه گرم کم‌تر است. است. لوله‌های گلخانه ای که به روش گالوانیزه سرد گالوانیزه شده‌اند در شرایط عادی و معمولی نهایتاً ۲ تا ۶ سال عمر می‌کنند.

لوله گلخانه تولید شده به روش گالوانیزاسیون گرم

در این روش لوله‌های فولادی را در شرایطی با دمای بالاتر (حدود ۴۴۰ درجه سانتی گراد) گالوانیزه می‌کنند. در نتیجه ضخامت روی بر سطح آن‌ها بیشتر است (حدود ۴۰ تا ۸۰ میکرون). به همین دلیل پایداری و طول عمر لوله‌هایی که به روش گالوانیزاسیوم گرم گالوانیزه می‌شوند بیشتر است.

و در نهایت استفاده از سازه‌های فولادی آبکاری شده به روش گرم برای گلخانه‌ها بسیار مناسب تر است.

ورق‌های فلزی را به دو روش گالوانیزه می‌کنند:

۱- ابتدا ورق مورد نظر را گالوانیزه کرده و سپف آن را با رول فرم به لوله تبدیل می‌کنند.

۲- ورق مورد نظر را به لوله تبدیل کرده و بعد آن را گالوانیزه می‌کنند.

لوله گلخانه ای گالوانیزه سرد با لوله گالوانیزه گلخانه ای گرم چه تفاوت‌هایی دارد؟

تفاوت این دو لوله در تولید آن‌ها است به این صورت که لوله گلخانه ای گرم در ایران تولید می‌شود و کیفیت خوب و قیمت مناسبی دارد این لوله همچنین دارای استحکام است برای همین در محیط گلخانه که هم گرم است و هم فضای مرطوبی دارد استفاده می شودزیرا گالوانیزه گرم در لوله گلخانه ای گرم جلوی خوردگی لوله گلخانه را می‌گیرد.

طول عمر این لوله ۱۵ تا ۲۰ است.

از لوله گالوانیزه گلخانه سرد هم استفاده می‌شود اما مقاومت کمتری نسبت به لوله گالوانیزه گلخانه گرم دارد و با کشیدن هرجسم تیزی به لوله آسب و خوردگی ایجاد می‌شود.

عمر این لوله گلخانه‌ها ۳ تا ۵ سال است

باید توجه داشت که در فرایند گالوانیزه، ضخامت پوشش و یکنواختی پوشش بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

در این مقاله قصد داریم در مورد تاریخچه ی کشاورزی و تاثیر تکنولوژی در صنایع کشاورزی صحبت کنیم. تاریخچه کشاورزی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین فعالیت‌های انسانی به دوران نوآوری‌های اولیه انسان بازمی‌گردد. از آن زمان به بعد، کشاورزی تحولاتی چشمگیر را پشت سر گذاشته و تبدیل به یکی از مهمترین صنایع جهان شده است. در اینجا به بررسی تاریخچه کشاورزی می‌پردازیم.

۱. دوران بدون کشاورزی: در دوران اولیه تاریخ بشر، انسان‌ها به دنبال شکار و جمع‌آوری میوه و گیاهان بودند و به صورت بدون کشاورزی زندگی می‌کردند. در این دوره، انسان‌ها به طور مستقیم از طبیعت بهره می‌بردند و به عنوان یک بخش از زیستگاه طبیعی زندگی می‌کردند.

۲. پیدایش کشاورزی: کشاورزی در نواحی مختلف جهان به طور مستقل پیدا شد. در نواحیی مانند شرق نزدیک، آسیای مرکزی، آمریکای جنوبی و آفریقا، کشاورزی به صورت مستقل پیدا شد. این کشاورزی اولیه شامل کاشت گندم، جو، عدس و نخود بود.

۳. توسعه کشاورزی: در طول تاریخ، کشاورزی به شکل قابل توجهی توسعه یافت. با توسعه تکنولوژی و ابداعات جدید، بهره وری و عملکرد کشاورزی بهبود یافت. در دوره رنسانس، ابزارهای جدیدی برای کشاورزی مانند بیل و دستگاه های آبیاری اختراع شدند.

۴. انقلاب صنعتی: با آغاز انقلاب صنعتی، کشاورزی به شکل قابل توجهی تغییر کرد. با توسعه ماشین آلات کشاورزی، بهره وری به شکل قابل توجهی افزایش یافت و مزارع بزرگتر شدند.

۵. توسعه کشاورزی در قرن بیستم: در قرن بیستم، با توسعه تکنولوژی و ابزارهای جدید، بهره وری کشاورزی به شکل قابل توجهی بهبود یافت و کشاورزی به یکی از مهمترین صنایع جهان تبدیل شد. با توسعه کشاورزی صنعتی و کشاورزی علمی، بهره وری بیشتری در زمینه کشاورزی به دست آمد.

بنابراین، تاریخچه کشاورزی به دوران بدون کشاورزی، پیدایش کشاورزی، توسعه کشاورزی، انقلاب صنعتی و توسعه کشاورزی در قرن بیستم تقسیم می‌شود. این تاریخچه نشان می‌دهد که کشاورزی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین فعالیت‌های انسانی، تحولاتی چشمگیر را پشت سر گذاشته و تبدیل به یکی از مهمترین صنایع جهان شده است.

نقش تکنولوژی در صنایع کشاورزی

تکنولوژی و فناوری ها در حوزه کشاورزی نقش مهمی در بهبود شرایط زندگی کشاورزان و توسعه اقتصادی مناطق روستایی دارند، به طوری که کشاورزی صنعتی در موارد مختلفی از جمله کاهش زمان کاشت و برداشت، همچنین افزایش محصولات کشاورزی از نظر کمی و کیفی، و تولید محصول در فصولی غیر از فصول تولید طبیعی با ایجاد شرایط محیطی مطلوب برای گیاهان را فراهم کرده است. در اینجا به بررسی تاثیرات تکنولوژی بر کشاورزی می‌پردازیم:

۱. افزایش بهره وری در زمینه کشاورزی: فناوری های جدید امکاناتی را برای کشاورزان فراهم می کنند که بهره وری آنها را در زمینه کشاورزی افزایش دهند. برخی از این فناوری ها شامل سیستم های هوشمند آبیاری، سیستم های هوشمند کنترل تراکم کاشت، سیستم آماده سازی بسترهای کشت، استفاده از کودهای آلی و مصنوعی، و استفاده از تکنولوژی های نانو در تولید محصولات کشاورزی می باشند.

۲. کاهش هزینه های تولید: استفاده از تکنولوژی های جدید در زمینه کشاورزی می تواند هزینه های تولید را کاهش دهد، به خصوص در زمینه هایی مانند آبیاری، کوددهی، و کنترل آفات.

۳. بهبود کیفیت محصولات: استفاده از تکنولوژی های جدید می تواند بهبود کیفیت محصولات کشاورزی را ایجاد کند. به عنوان مثال، استفاده از تکنولوژی های نانو در تولید محصولات کشاورزی می تواند بهبودی در کیفیت و ارزش غذایی محصولات کشاورزی ایجاد کند و یا با استفاده از تکنولوژی های روز در زمینه علوم ژنتیک گیاهی با ایجاد تغییراتی در گیاهان باعث افزایش کمی محصولات کشاورزی با کیفیتی بهتر دست یافت.

۴. حفاظت از محیط زیست: استفاده از تکنولوژی های جدید می تواند به حفاظت از محیط زیست و حفظ منابع طبیعی کمک کند. برخی از این تکنولوژی ها شامل استفاده از کودهای آلی و مصنوعی، کنترل تراکم کاشت و استفاده از سیستم های هوشمند آبیاری هستند. در عین حال گاهی استفاده از سموم شیمیایی غیر استاندارد و غیر مجاز باعث تخریب محیط زیست و خارج کردن اکوسیستم محیطی و محلی از حالت تعادل میشود. همچنین از اثرات تخریبی استفاده از کود و سموم غیر استاندارد، آلوده کردن آبهای زیرزمین میباشد.

۵. ارتباط بهتر با بازار: استفاده از تکنولوژی های جدید در زمینه کشاورزی می تواند به کشاورزان کمک کند تا بهترین روش های بازاریابی را برای فروش محصولات خود انتخاب کنند و بهترین قیمت را برای محصولات خود در بازار از هر لحاظ در نظر بگیرند و با حذف واسطه ها باعث بهبود قیمت ها و در دسترس قرارگرفتن محصولات برای اقشار مختلف جامعه شوند.

بنابراین، استفاده از تکنولوژی در کشاورزی می تواند بهبودی در بهره وری، کاهش هزینه های تولید، بهبود کیفیت محصولات، حفاظت از محیط زیست و ارتباط بهتر با بازار (در صورت استفاده ی صحیح از این تکنولوژی ها)  را به همراه داشته باشد.

تراریخته چیست؟

1. مقدمه
2. تعریف محصولات تراریخته
3. تاریخچه محصولات تراریخته
4. روش‌های تولید محصولات تراریخته
5. کاربردهای محصولات تراریخته
6. مزایای محصولات تراریخته
7. معایب و نگرانی‌های مرتبط با محصولات تراریخته
8. قوانین و مقررات مربوط به محصولات تراریخته
9. آینده محصولات تراریخته
10. نتیجه‌گیری

1. مقدمه

محصولات تراریخته (Genetically Modified Organisms یا GMOs) یکی از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز در حوزه‌های کشاورزی، زیست‌فناوری و محیط زیست هستند. این محصولات با دستکاری ژنتیکی برای بهبود ویژگی‌های خاص مانند مقاومت به آفات، افزایش تولید و بهبود کیفیت تغذیه‌ای تولید می‌شوند. در این مقاله به بررسی جامع محصولات تراریخته، تاریخچه، روش‌های تولید، کاربردها، مزایا، معایب و آینده آن‌ها پرداخته می‌شود.

2. تعریف محصولات تراریخته

محصولات تراریخته به موجودات زنده‌ای گفته می‌شود که DNA آنها به‌طور مصنوعی و با استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک تغییر یافته است. این تغییرات معمولاً برای بهبود ویژگی‌های خاص مانند مقاومت به آفات، بیماری‌ها، شرایط نامساعد محیطی یا افزایش ارزش غذایی انجام می‌شود.

3. تاریخچه محصولات تراریخته

1973: اولین موفقیت در انتقال ژن بین موجودات زنده توسط استنلی کوهن و هربرت بویر.

1983: تولید اولین گیاه تراریخته (تنباکو) با مقاومت به آنتی‌بیوتیک.

1994: عرضه اولین محصول تراریخته تجاری، گوجه‌فرنگی Flavr Savr، به بازار.

1996: شروع کشت گسترده محصولات تراریخته مانند ذرت، سویا و پنبه در ایالات متحده

4. روش‌های تولید محصولات تراریخته

انتقال ژن: استفاده از باکتری‌های مانند Agrobacterium tumefactions برای انتقال ژن به گیاهان.

تفنگ ژنی: استفاده از ذرات طلا یا تنگستن پوشیده از DNA برای انتقال ژن به سلول‌های گیاهی.

 :CRISPR-Cas9یک روش پیشرفته برای ویرایش ژنوم با دقت بالا.

5. کاربردهای محصولات تراریخته

کشاورزی : افزایش مقاومت به آفات، بیماری‌ها و شرایط نامساعد محیطی.

صنایع غذایی : بهبود کیفیت و ارزش غذایی محصولات.

پزشکی : تولید داروها و واکسن‌ها از طریق گیاهان تراریخته.

محیط زیست : کاهش استفاده از سموم و کودهای شیمیایی.

6. مزایای محصولات تراریخته

افزایش تولید : بهبود عملکرد محصولات و افزایش تولید غذا.

کاهش استفاده از سموم : مقاومت به آفات و بیماری‌ها باعث کاهش نیاز به سموم شیمیایی می‌شود.

بهبود کیفیت غذایی : افزایش ارزش غذایی محصولات مانند برنج طلایی که حاوی ویتامین A است.

مقاومت به شرایط نامساعد : مقاومت به خشکی، شوری و سایر شرایط نامساعد محیطی.

7. معایب و نگرانی‌های مرتبط با محصولات تراریخته

نگرانی‌های بهداشتی : امکان ایجاد آلرژی‌ها و اثرات ناشناخته بر سلامت انسان.

اثرات محیط زیستی : احتمال انتقال ژن‌های تغییر یافته به گونه‌های وحشی و ایجاد عدم تعادل در اکوسیستم.

مسائل اخلاقی و اجتماعی : نگرانی‌های مربوط به مالکیت فکری و کنترل شرکت‌های بزرگ بر منابع غذایی.

مقاومت آفات : امکان ایجاد مقاومت در آفات و بیماری‌ها به دلیل استفاده گسترده از محصولات تراریخته.

8. قوانین و مقررات مربوط به محصولات تراریخته

ایالات متحده : سازمان غذا و دارو (FDA)، وزارت کشاورزی (USDA) و آژانس حفاظت محیط زیست (EPA) مسئول تنظیم مقررات هستند.

اتحادیه اروپا : قوانین سخت‌گیرانه‌تری برای برچسب‌گذاری و استفاده از محصولات تراریخته وجود دارد.

ایران : سازمان‌های نظارتی مانند وزارت جهاد کشاورزی و سازمان غذا و دارو مسئول تنظیم مقررات هستند.

9. آینده محصولات تراریخته

پیشرفت‌های فناوری : استفاده از روش‌های پیشرفته مانند CRISPR-Cas9 برای ویرایش ژنوم با دقت بیشتر.

محصولات جدید : توسعه محصولات با ویژگی‌های بهبود یافته مانند مقاومت به شرایط نامساعد و افزایش ارزش غذایی.

گسترش کشت : افزایش کشت محصولات تراریخته در کشورهای در حال توسعه برای مقابله با گرسنگی و سوء تغذیه.

10. نتیجه‌گیری

محصولات تراریخته با وجود مزایای قابل توجهی که دارند، با چالش‌ها و نگرانی‌هایی نیز مواجه هستند. برای استفاده بهینه از این فناوری، نیاز به تحقیقات بیشتر، قوانین مناسب و آموزش عمومی وجود دارد. با رعایت این موارد، محصولات تراریخته می‌توانند نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار ایفا کنند.

گیاه فیکوسFicus  یکی از محبوب‌ترین گیاهان آپارتمانی است که به دلیل زیبایی و مقاومت بالا، مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به گل و گیاه قرار گرفته است. این گیاه متعلق به خانواده  Moraceaeتوت‌سانان است و بیش از ۸۰۰ گونه مختلف دارد. برخی از گونه‌های معروف فیکوس عبارتند از:

  ۱.  فیکوس بنجامینFicus benjamina

فیکوس بنجامینFicus benjamina یکی از محبوب‌ترین گیاهان آپارتمانی است که به دلیل زیبایی و ظرافت برگ‌هایش بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه بومی مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری آسیا و استرالیا است و به عنوان "درخت گریه‌کننده" نیز شناخته می‌شود، زیرا برگ‌های آویزان و ظریف آن حالتی شبیه به قطرات اشک دارند. در ادامه، اطلاعات جامعی درباره این گیاه ارائه می‌شود:

ویژگی‌های ظاهری فیکوس بنجامین

برگ‌ها : برگ‌های کوچک، بیضی‌شکل، براق و به رنگ سبز روشن تا تیره هستند. برخی واریته‌ها دارای برگ‌های ابلق  سبز و سفید یا سبز و زرد  نیز هستند.

ساقه : ساقه‌های نازک و انعطاف‌پذیر دارد و در صورت هرس مناسب، می‌توان آن را به شکل‌های مختلف فرم داد.

ریشه : ریشه‌های هوایی در برخی شرایط رشد می‌کنند که به گیاه ظاهری جذاب و طبیعی می‌دهند.

شرایط نگهداری فیکوس بنجامین

۱.  نور

فیکوس بنجامین به نور غیرمستقیم و روشن نیاز دارد. نور کم باعث ریزش برگ‌ها می‌شود.

از قرار دادن گیاه در معرض نور مستقیم خورشید به مدت طولانی خودداری کنید، زیرا باعث سوختن برگ‌ها می‌شود.

۲.  آبیاری

خاک باید بین دو آبیاری کمی خشک شود. آبیاری بیش از حد باعث پوسیدگی ریشه و ریزش برگ‌ها می‌شود.

در فصل زمستان، آبیاری را کاهش دهید.

۳. رطوبت

فیکوس بنجامین به رطوبت متوسط تا بالا نیاز دارد. در محیط‌های خشک، غبارپاشی برگ‌ها با آب ولرم توصیه می‌شود.

استفاده از دستگاه بخور سرد یا قرار دادن گلدان روی سینی حاوی آب و سنگریزه نیز مفید است.

۴. دما

دمای ایده‌آل برای این گیاه بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است.

از قرار دادن گیاه در معرض باد سرد، گرمای شدید یا نزدیک وسایل گرمایشی خودداری کنید.

۵. خاک

خاک سبک با زهکشی عالی مانند ترکیب خاک برگ، پرلیت و کوکوپیت مناسب است.

خاک‌های سنگین یا فاقد زهکشی باعث پوسیدگی ریشه می‌شوند.

۶. تغذیه

در فصل رشد  بهار و تابستان ، هر ۲ تا ۴ هفته از کود مایع رقیق‌شده استفاده کنید.

در فصل زمستان، تغذیه را متوقف کنید.

هرس و فرم‌دهی

فیکوس بنجامین به خوبی به هرس پاسخ می‌دهد و می‌توان آن را به شکل‌های مختلف فرم داد.

برای جلوگیری از رشد بی‌قاعده و حفظ ظاهر گیاه، شاخه‌های اضافی را هرس کنید.

بهترین زمان برای هرس، اوایل بهار است.

تعویض گلدان

هر ۲ تا ۳ سال یک‌بار، زمانی که ریشه‌ها از گلدان خارج می‌شوند، گلدان را تعویض کنید.

از گلدانی با سایز کمی بزرگ‌تر استفاده کنید و خاک تازه به آن اضافه نمایید.

مشکلات رایج فیکوس بنجامین

۱.  ریزش برگ‌ها

علت : تغییرات محیطی  جابجایی، تغییر دما یا نور ، آبیاری نامناسب، کمبود رطوبت یا آفات.

راه حل : شرایط محیطی را ثابت نگه دارید و از آبیاری بیش از حد یا کم‌آبی خودداری کنید.

۲.  زرد شدن برگ‌ها

علت : آبیاری زیاد، کمبود مواد مغذی یا نور ناکافی.

راه حل : آبیاری را تنظیم کنید و از کود مناسب استفاده نمایید

۳.  لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها

علت : آبیاری با آب سرد، نور مستقیم شدید یا بیماری قارچی.

راه حل : از آب ولرم برای آبیاری استفاده کنید و گیاه را از نور مستقیم دور نگه دارید همچنین از قارچکش ایپرودیون کاربندازیم بصورت اسپری بر روی بگها و آبیاری ریشه استفاده کنید.

۴.  آفات

شپشک آردآلود، کنه تارعنکبوتی و شته  از آفات رایج فیکوس بنجامین هستند.

راه حل : با استفاده از محلول آب و صابون یا سموم مناسب، آفات را کنترل کنید.

نکات مهم :

فیکوس بنجامین به تغییرات محیطی بسیار حساس است. از جابجایی مکرر آن خودداری کنید.

این گیاه برای حیوانات خانگی و انسان در صورت بلعیده شدن سمی است، بنابراین آن را دور از دسترس کودکان و حیوانات قرار دهید.

در صورت نگهداری مناسب، فیکوس بنجامین می‌تواند به ارتفاع چند متری نیز برسد.

۲.  فیکوس الاستیکاFicus elastica

فیکوس الاستیکا Ficus elastica  که به نام‌های  درخت لاستیکی  یا  فیکوس لاستیکی  نیز شناخته می‌شود، یکی از گیاهان آپارتمانی محبوب و مقاوم است که به دلیل برگ‌های بزرگ، براق و چرمی‌اش معروف است. این گیاه بومی مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری مانند هند، نپال، میانمار، مالزی و اندونزی است. در ادامه اطلاعات بیشتری درباره این گیاه ارائه می‌شود:

مشخصات کلی فیکوس الاستیکا:

1. 1. برگ‌ها: برگ‌های این گیاه بزرگ، بیضی‌شکل، براق و چرمی هستند. رنگ برگ‌ها معمولاً سبز تیره است، اما برخی ارقام مانند فیکوس الاستیکا 'روبستا'  یا  'بورگوندی'  دارای برگ‌هایی با رنگ‌های قرمز، بنفش یا ابلق  ترکیب سبز و سفید یا زرد  هستند.

2. ساقه : ساقه‌های این گیاه ضخیم و محکم هستند و در صورت آسیب، شیره‌ای سفیدرنگ از آن خارج می‌شود که می‌تواند برای پوست حساسیت‌زا باشد.
3. رشد : فیکوس الاستیکا در طبیعت می‌تواند به ارتفاع ۳۰ متر برسد، اما در محیط‌های داخلی معمولاً تا ۲-۳ متر رشد می‌کند. رشد این گیاه نسبتاً سریع است و در شرایط مناسب می‌تواند سالانه ۶۰ سانتیمتر رشد کند.
4. ریشه‌ها : این گیاه ریشه‌های هوایی نیز تولید می‌کند که در طبیعت برای جذب رطوبت و حمایت از گیاه استفاده می‌شوند.

شرایط نگهداری فیکوس الاستیکا:

1. نور : فیکوس الاستیکا به نور غیرمستقیم و روشن نیاز دارد. نور مستقیم خورشید می‌تواند باعث سوختن برگ‌ها شود، اما نور کم نیز باعث کاهش رشد و ریزش برگ‌ها می‌شود.
2. آبیاری : این گیاه به آبیاری منظم اما نه بیش از حد نیاز دارد. بهتر است بین دو آبیاری خاک کمی خشک شود. آبیاری زیاد می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه و زرد شدن برگ‌ها شود.
3. رطوبت : فیکوس الاستیکا به رطوبت متوسط تا بالا نیاز دارد. در محیط‌های خشک، غبارپاشی برگ‌ها یا استفاده از دستگاه بخور می‌تواند مفید باشد.
4. دما : این گیاه به دمای معمول اتاق ۱۸-۲۴ درجه سانتی‌گراد عادت دارد. از قرار دادن آن در معرض دمای زیر ۱۰ درجه سانتی‌گراد خودداری کنید.
5. خاک : خاک سبک و زهکشی‌شده مانند ترکیب خاک گلدان با پرلیت یا شن برای این گیاه مناسب است. خاک باید کمی اسیدی تا خنثی باشد.
6. کوددهی : در فصل رشد بهار و تابستان می‌توان هر ماه یک بار از کود مایع رقیق‌شده استفاده کرد. در پاییز و زمستان نیاز به کوددهی نیست.

مشکلات رایج فیکوس الاستیکا:

1. ریزش برگ‌ها : این مشکل معمولاً به دلیل تغییرات ناگهانی دما، نور کم یا آبیاری نامناسب ایجاد می‌شود.
2. زرد شدن برگ‌ها : معمولاً ناشی از آبیاری بیش از حد یا کمبود مواد مغذی است.
3. لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها : ممکن است به دلیل آبیاری زیاد، نور مستقیم خورشید یا بیماری‌های قارچی ایجاد شود.
4. آفات : این گیاه ممکن است مورد حمله آفاتی مانند شپشک آردآلود، کنه تارعنکبوتی یا شته قرار بگیرد. برای مقابله با این آفات می‌توان از صابون حشره‌کش یا روغن نیم استفاده کرد.

تکثیر فیکوس الاستیکا:

فیکوس الاستیکا را می‌توان از طریق  قلمه زدن  تکثیر کرد. برای این کار:

1. یک قلمه ساقه به طول ۱۰-۱۵ سانتیمتر با حداقل دو برگ بردارید.
2. شیره سفیدرنگ خارج‌شده از قلمه را با آب بشویید.
3. قلمه را در آب یا خاک مرطوب قرار دهید تا ریشه بزند.
4. پس از ریشه‌زنی، گیاه جدید را به گلدان منتقل کنید.

نکات مهم:

 شیره سفیدرنگ فیکوس الاستیکا می‌تواند برای پوست و چشم تحریک‌کننده باشد، بنابراین هنگام برش یا جابه‌جایی گیاه بهتر است از دستکش استفاده کنید.

 این گیاه برای حیوانات خانگی مانند سگ و گربه سمی است و در صورت بلعیدن می‌تواند باعث مسمومیت شود.

فیکوس الاستیکا به دلیل زیبایی و مقاومت بالا، گزینه‌ای عالی برای نگهداری در خانه یا دفتر کار است. با رعایت شرایط نگهداری مناسب، این گیاه می‌تواند سال‌ها سالم و شاداب بماند.

۳.  فیکوس لیراتاFicus lyrata

فیکوس  لیراتاFicus lyrata  که به نام فیکوس برگ‌ویولنی یا فیدل لیف فیگ Fiddle-leaf Fig نیز شناخته می‌شود، یکی از گیاهان آپارتمانی محبوب و زیبا است که به دلیل برگ‌های بزرگ و مجعدش که شبیه به ویولن هستند، معروف شده است. این گیاه بومی مناطق گرمسیری غرب آفریقا (مانند کامرون و سیرالئون) است و در جنگل‌های بارانی رشد می‌کند. در ادامه اطلاعات بیشتری درباره این گیاه ارائه می‌شود:

 مشخصات کلی فیکوس لیراتا:

1. برگ‌ها: برگ‌های این گیاه بزرگ، پهن و به شکل ویولن هستند. طول برگ‌ها می‌تواند به ۳۰-۴۵ سانتیمتر برسد و رنگ آن‌ها سبز تیره و براق است. برگ‌ها دارای رگبرگ‌های مشخص و بافتی چرمی هستند.
2. ساقه: ساقه‌های فیکوس لیراتا بلند و محکم هستند و در طبیعت می‌توانند به ارتفاع ۱۲-۱۵ متر برسند. در محیط‌های داخلی، این گیاه معمولاً تا ۲-۳ متر رشد می‌کند.
3. رشد: رشد این گیاه نسبتاً کند است، اما در شرایط مناسب می‌تواند سالانه ۳۰-۶۰ سانتیمتر رشد کند.
4. ریشه‌ها: مانند دیگر گونه‌های فیکوس، این گیاه نیز ریشه‌های هوایی تولید می‌کند که در طبیعت برای جذب رطوبت و حمایت از گیاه استفاده می‌شوند.

 شرایط نگهداری فیکوس  لیراتا:

1. نور: فیکوس لیراتا به نور غیرمستقیم و روشن نیاز دارد. نور مستقیم خورشید می‌تواند باعث سوختن برگ‌ها شود، اما نور کم نیز باعث کاهش رشد و ریزش برگ‌ها می‌شود. بهتر است گیاه را نزدیک پنجره‌ای با نور فیلترشده قرار دهید.
2. آبیاری: این گیاه به آبیاری منظم اما نه بیش از حد نیاز دارد. بهتر است بین دو آبیاری خاک کمی خشک شود. آبیاری زیاد می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه و زرد شدن برگ‌ها شود.
3. رطوبت: فیکوس لیراتا به رطوبت متوسط تا بالا نیاز دارد. در محیط‌های خشک، غبارپاشی برگ‌ها یا استفاده از دستگاه بخور می‌تواند مفید باشد.
4. دما: این گیاه به دمای معمول اتاق (۱۸-۲۴ درجه سانتی‌گراد) عادت دارد. از قرار دادن آن در معرض دمای زیر ۱۰ درجه سانتی‌گراد خودداری کنید.
5. خاک: خاک سبک و زهکشی‌شده مانند ترکیب خاک گلدان با پرلیت یا شن برای این گیاه مناسب است. خاک باید کمی اسیدی تا خنثی باشد.
6. کوددهی: در فصل رشد (بهار و تابستان) می‌توان هر ماه یک بار از کود مایع رقیق‌شده استفاده کرد. در پاییز و زمستان نیاز به کوددهی نیست.

 مشکلات رایج فیکوس  لیراتا:

1. ریزش برگ‌ها: این مشکل معمولاً به دلیل تغییرات ناگهانی دما، نور کم یا آبیاری نامناسب ایجاد می‌شود.
2. زرد شدن برگ‌ها: معمولاً ناشی از آبیاری بیش از حد یا کمبود مواد مغذی است.
3. لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها: ممکن است به دلیل آبیاری زیاد، نور مستقیم خورشید یا بیماری‌های قارچی ایجاد شود.
4. آفات: این گیاه ممکن است مورد حمله آفاتی مانند شپشک آردآلود، کنه تارعنکبوتی یا شته قرار بگیرد. برای مقابله با این آفات می‌توان از صابون حشره‌کش یا روغن نیم استفاده کرد.

 تکثیر فیکوس  لیراتا:

فیکوس  لیراتا را می‌توان از طرق مختلف از جمله قلمه زدن تکثیر کرد. برای این کار:

1. یک قلمه ساقه به طول ۱۰-۱۵ سانتیمتر با حداقل دو برگ بردارید.
2. شیره سفیدرنگ خارج‌شده از قلمه را با آب بشویید.
3. قلمه را در آب یا خاک مرطوب قرار دهید تا ریشه بزند.
4. پس از ریشه‌زنی، گیاه جدید را به گلدان منتقل کنید.

 نکات مهم:

شیره سفیدرنگ فیکوس  لیراتا می‌تواند برای پوست و چشم تحریک‌کننده باشد، بنابراین هنگام برش یا جابه‌جایی گیاه بهتر است از دستکش استفاده کنید.

همچنین این گیاه برای حیوانات خانگی مانند سگ و گربه سمی است و در صورت بلعیدن می‌تواند باعث مسمومیت شود.

فیکوس  لیراتا به دلیل زیبایی و ظاهر مجللش، گزینه‌ای عالی برای دکوراسیون داخلی است. با رعایت شرایط نگهداری مناسب، این گیاه می‌تواند سال‌ها سالم و شاداب بماند و فضای خانه یا دفتر کار شما را زیباتر کند.

۴.  فیکوس میکروکارپاFicus microcarpa

معروف به "جینسینگ فیکوس" یا "فیکوس بونسای".

به دلیل ریشه‌های هوایی و شکل خاصش، برای بونسای استفاده می‌شود.

شرایط نگهداری فیکوس:

نور : بیشتر گونه‌های فیکوس به نور غیرمستقیم و روشن نیاز دارند. نور کم باعث ریزش برگ‌ها می‌شود.

آبیاری : خاک باید بین دو آبیاری کمی خشک شود. آبیاری بیش از حد باعث پوسیدگی ریشه می‌شود.

رطوبت: فیکوس به رطوبت متوسط تا بالا نیاز دارد. غبارپاشی برگ‌ها می‌تواند مفید باشد.

دما: دمای ایده‌آل بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است. از قرار دادن گیاه در معرض باد سرد یا گرمای شدید خودداری کنید.

خاک : خاک سبک با زهکشی خوب مانند ترکیب خاک برگ، پرلیت و کوکوپیت مناسب است.

تغذیه : استفاده از کود مایع رقیق‌شده هر ۲ تا ۴ هفته در فصل رشد  بهار و تابستان  توصیه می‌شود.

مشکلات رایج:

ریزش برگ : معمولاً به دلیل تغییرات محیطی، کم‌بودن نور یا آبیاری نامناسب ایجاد می‌شود.

زرد شدن برگ‌ها : ممکن است ناشی از آبیاری زیاد یا کمبود مواد مغذی باشد.

آفات : شپشک آردآلود، کنه تارعنکبوتی و شته از آفات رایج فیکوس هستند.

نکات مهم:

فیکوس به تغییرات محیطی حساس است، بنابراین از جابجایی مکرر آن خودداری کنید.

برخی گونه‌های فیکوس مانند فیکوس بنجامین می‌توانند به درختان بزرگ تبدیل شوند، بنابراین فضای کافی برای رشد آن در نظر بگیرید.

در صورت بلعیده شدن، برخی گونه‌های فیکوس برای حیوانات خانگی و انسان سمی هستند.

فیکوس دلتا :

 Ficus Delta یکی از انواع گیاهان فیکوس است که به دلیل برگ‌های زیبا و مقاومت بالا در شرایط مختلف، به عنوان گیاه آپارتمانی محبوبیت زیادی دارد.

مشخصات ظاهری:

برگ‌ها: برگ‌های فیکوس دلتا معمولاً به شکل مثلثی یا قلبی هستند و رنگ سبز تیره با رگه‌های روشن دارند. سطح برگ‌ها براق و چرمی است.

سایز: این گیاه می‌تواند در محیط داخلی تا ارتفاع ۱ تا ۲ متر رشد کند.

شاخه‌ها: شاخه‌های آن انعطاف‌پذیر هستند و می‌توانند به صورت آویزان یا عمودی رشد کنند.

شرایط نگهداری:

نور: فیکوس دلتا به نور غیرمستقیم و متوسط نیاز دارد. نور مستقیم خورشید ممکن است باعث سوختن برگ‌ها شود.

آبیاری: این گیاه به آبیاری منظم نیاز دارد اما باید اجازه داد خاک بین دو آبیاری کمی خشک شود. آبیاری بیش از حد می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه شود.

رطوبت: فیکوس دلتا به رطوبت متوسط تا بالا علاقه‌مند است. در محیط‌های خشک، غبارپاشی برگ‌ها می‌تواند مفید باشد.

دما: دمای ایده‌آل برای این گیاه بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است. از قرار دادن آن در معرض دمای پایین یا تغییرات ناگهانی دما خودداری کنید.

خاک: خاک سبک و زهکشی‌شده با ترکیبی از خاک برگ، پرلیت و کوکوپیت مناسب است.

مشکلات رایج:

زرد شدن برگ‌ها: معمولاً به دلیل آبیاری بیش از حد یا کمبود نور اتفاق می‌افتد.

ریزش برگ‌ها: تغییرات ناگهانی دما، جابجایی مکان گیاه یا کمبود نور می‌تواند باعث ریزش برگ‌ها شود.

آفات: این گیاه ممکن است مورد حمله آفاتی مانند شته، کنه تار عنکبوتی یا شپشک آردآلود قرار گیرد. در صورت مشاهده آفات، از سموم مناسب یا روش‌های طبیعی برای کنترل آن‌ها استفاده کنید.

تکثیر:

فیکوس دلتا معمولاً از طریق قلمه‌زنی تکثیر می‌شود. برای این کار می‌توانید یک قلمه سالم با چند برگ را در آب یا خاک مرطوب قرار دهید تا ریشه دهد.

نکات کلی:

این گیاه به دلیل مقاومت نسبی و زیبایی برگ‌ها، گزینه مناسبی برای دکوراسیون داخلی است.

برای حفظ شکل و رشد بهتر، می‌توانید شاخه‌های بلند را هرس کنید.

فیکوس آمستل:

فیکوس آمستل Ficus Alii که با نام علمی Ficus binnendiijkii 'Alii'  شناخته می‌شود، یکی از انواع محبوب گیاهان آپارتمانی از خانواده فیکوس (انجیر) است. این گیاه بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جنوب شرق آسیا است و به دلیل ظاهر زیبا و مقاومت نسبتاً خوبش، مورد توجه علاقه‌مندان به گل و گیاه قرار گرفته است.

 ویژگی‌های فیکوس آمستل:

1. برگ‌ها: برگ‌های این گیاه باریک، بلند و نوک‌تیز هستند و به رنگ سبز تیره با جلای براق دیده می‌شوند. طول برگ‌ها می‌تواند به ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر برسد.
2. ساقه: ساقه‌های آن بلند و انعطاف‌پذیر هستند و با رشد گیاه، حالت آویزان یا آبشاری پیدا می‌کنند.
3. رشد: فیکوس آمستل رشد نسبتاً سریعی دارد و در شرایط مناسب می‌تواند به ارتفاع ۲ تا ۳ متر برسد.
4. ریشه: مانند دیگر انواع فیکوس، ریشه‌های هوایی نیز ممکن است در شرایط مرطوب تشکیل شوند.

 شرایط نگهداری فیکوس آمستل:

1. نور: این گیاه به نور غیرمستقیم و روشن نیاز دارد. نور مستقیم خورشید ممکن است باعث سوختن برگ‌ها شود، اما کم‌نوری نیز باعث کاهش رشد و ریزش برگ‌ها می‌شود.
2. آبیاری: خاک باید همیشه مرطوب باشد، اما نه خیس. بین دو آبیاری اجازه دهید سطح خاک کمی خشک شود. آبیاری بیش از حد باعث پوسیدگی ریشه و زردی برگ‌ها می‌شود.
3. رطوبت: فیکوس آمستل به رطوبت متوسط تا بالا نیاز دارد. در محیط‌های خشک، غبارپاشی برگ‌ها یا استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز توصیه می‌شود.
4. دما: دمای ایده‌آل برای این گیاه بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است. از قرار دادن گیاه در معرض دمای کمتر از ۱۵ درجه سانتی‌گراد خودداری کنید.
5. خاک: خاک سبک و زهکشی‌شده با ترکیبی از خاک برگ، پرلیت و کوکوپیت مناسب است. خاک باید بتواند آب را به خوبی تخلیه کند.
6. کوددهی: در فصل رشد (بهار و تابستان)، هر ۲ تا ۴ هفته یک‌بار از کود مایع رقیق‌شده استفاده کنید. در پاییز و زمستان کوددهی را کاهش دهید.

 مشکلات رایج و راه‌حل‌ها:

1. ریزش برگ‌ها: معمولاً به دلیل تغییر ناگهانی دما، کم‌نوری یا آبیاری نامناسب رخ می‌دهد. شرایط محیطی را ثابت نگه دارید.
2. زردی برگ‌ها: ممکن است ناشی از آبیاری بیش از حد یا کمبود مواد مغذی باشد. خاک را بررسی کنید و در صورت نیاز کوددهی انجام دهید.
3. لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها: این مشکل معمولاً به دلیل آبیاری با آب سخت یا تجمع نمک در خاک ایجاد می‌شود. از آب تصفیه‌شده یا آب جوشیده‌سرد استفاده کنید.
4. آفات: فیکوس آمستل ممکن است مورد حمله آفاتی مانند شته، کنه تار عنکبوتی و شپشک آردآلود قرار بگیرد. در صورت مشاهده آفات، از سموم مناسب یا روش‌های طبیعی مانند صابون حشره‌کش استفاده کنید.

 تکثیر فیکوس آمستل:

تکثیر این گیاه معمولاً از طریق قلمه زدن انجام می‌شود. برای این کار:

1. یک قلمه ساقه به طول ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر با حداقل ۲ تا ۳ برگ انتخاب کنید.
2. قلمه را در آب یا خاک مرطوب قرار دهید.
3. پس از ریشه‌زنی (معمولاً ۲ تا ۴ هفته)، آن را به گلدان اصلی منتقل کنید.

فیکوس آمستل به دلیل ظاهر زیبا و مقاومت نسبی، گزینه‌ای عالی برای دکوراسیون منزل یا محیط کار است. با رعایت شرایط نگهداری مناسب، این گیاه می‌تواند سال‌ها سالم و شاداب بماند.

فیکوس سوفیا:

 فیکوس سوفیا  Ficus Sophiaیکی دیگر از انواع محبوب گیاهان فیکوس است که به دلیل ظاهر زیبا و مقاومت نسبتاً بالا، به عنوان گیاه آپارتمانی مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه نیز مانند دیگر گونه‌های فیکوس، از خانواده موراسهMoraceae است و بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است. در ادامه اطلاعات بیشتری در مورد فیکوس سوفیا ارائه می‌شود:

 مشخصات ظاهری:

برگ‌ها: برگ‌های فیکوس سوفیا معمولاً کوچک‌تر و ظریف‌تر از برخی دیگر از گونه‌های فیکوس هستند. شکل برگ‌ها بیضی یا نوک‌تیز است و رنگ سبز تیره با سطح براق دارند.

سایز: این گیاه در محیط داخلی معمولاً تا ارتفاع ۱ تا ۱.۵ متر رشد می‌کند.

شاخه‌ها: شاخه‌های آن انعطاف‌پذیر و نسبتاً نازک هستند و می‌توانند به صورت آویزان یا عمودی رشد کنند.

 شرایط نگهداری:

نور: فیکوس سوفیا به نور غیرمستقیم و متوسط نیاز دارد. نور مستقیم خورشید ممکن است باعث سوختن برگ‌ها شود، اما کمبود نور نیز می‌تواند رشد آن را کند کند.

آبیاری: این گیاه به آبیاری منظم نیاز دارد، اما باید اجازه داد خاک بین دو آبیاری کمی خشک شود. آبیاری بیش از حد می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه شود.

رطوبت: فیکوس سوفیا به رطوبت متوسط تا بالا علاقه‌مند است. در محیط‌های خشک، غبارپاشی برگ‌ها یا استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز می‌تواند مفید باشد.

دما: دمای ایده‌آل برای این گیاه بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است. از قرار دادن آن در معرض دمای پایین یا تغییرات ناگهانی دما خودداری کنید.

خاک: خاک سبک و زهکشی‌شده با ترکیبی از خاک برگ، پرلیت و کوکوپیت مناسب است. خاک باید بتواند رطوبت را حفظ کند اما آب را به خوبی تخلیه کند.

 مشکلات رایج:

زرد شدن برگ‌ها: معمولاً به دلیل آبیاری بیش از حد، کمبود نور یا کمبود مواد مغذی اتفاق می‌افتد.

ریزش برگ‌ها: تغییرات ناگهانی دما، جابجایی مکان گیاه یا کمبود نور می‌تواند باعث ریزش برگ‌ها شود.

آفات: این گیاه ممکن است مورد حمله آفاتی مانند شته، کنه تار عنکبوتی یا شپشک آردآلود قرار گیرد. در صورت مشاهده آفات، از سموم مناسب یا روش‌های طبیعی برای کنترل آن‌ها استفاده کنید.

 تکثیر:

فیکوس سوفیا معمولاً از طریق قلمه‌زنی تکثیر می‌شود. برای این کار می‌توانید یک قلمه سالم با چند برگ را در آب یا خاک مرطوب قرار دهید تا ریشه دهد. پس از ریشه‌زنی، می‌توانید آن را به گلدان جدید منتقل کنید.

 نکات کلی:

این گیاه به دلیل مقاومت نسبی و زیبایی برگ‌ها، گزینه مناسبی برای دکوراسیون داخلی است.

برای حفظ شکل و رشد بهتر، می‌توانید شاخه‌های بلند را هرس کنید.

فیکوس سوفیا نسبت به تغییرات محیطی حساس است، بنابراین سعی کنید آن را در یک مکان ثابت نگه دارید.